Մնեմոնիկան կամ մնեմոտեխնիկան հիշողությունն ակտիվացնող, զարգացնող,ամրապնդող արվեստ է: Տեխնիկայի անվանումը հիշողության աստվածուհու և ինը մուսաների’ Մնեմոսինեի հետ է կապված: Սակայն կա նաև մեկ այլ մեկնաբանություն, ըստ որի <<Մնեմոնիկա>> – հունարեն մնեմե բառից է ծագել, որ նշանակում է հիշողություն: Այն հիշելու, գիտելիքներ մտապահելու արվեստ է, որը սկսել է զարգանալ դեռևս Հին աշխարհում:
Մնեմոնիկան սովորական, մեխանիկական հիշողությունից տարբերվում է նրանով, որ ինֆորմացիան հիշելու համար կիրառվում են հնարքներ, որոնք իրենցից ներկայացնում են համեմատություններ, պատկերացումներ, կարող են օգտագործվել զգացմունքները, մինչդեռ մեխանիկորեն հիշելը զուրկ է դրանցից: Վերջինը տեղի է ունենում կրկնողության միջոցով կամ առանց դրա :
Որքան էլ զարմանալի է ,բայց գոյություն ունի հիշողության ամենամյա մրցույթ, որտեղ մարդիկ ցուցադրում են իրենց հիշելու զարմանալի կարողությունը։ Այսպես օրինակ’ Ալեքս Մալենը, ԱՄՆ-ից , կարողացել է 5 րոպեում մտապահել 568 թիվ, իսկ Մոնղոլիայից Մունխշուռ Նարմանդախը 1 ժամում հիշել է 1924 խաղաքարտ։
Ըստ այս տեխնիկայի հեշտ է հիշել ծիածանի գույները.
Կարմիր, նարնջագույն, դեղին, կանաչ, երկնագույն, կապույտ, մանուշակագույն— հայրերեն հիշելու մնեմոտեխնիկան՝
Կատուն նստած դռան կողքին, երազում է կերի մասին։
Գոյություն ունեն բազմաթիվ մնեմոտեխնիկաներ, սակայն բոլորն ենթարկվում են երեք սկզբունքներին՝
Ասոցիացիաների օգտագործում: Հոգեկանի ֆունդամենտալ հատկությունը ասոցատիվությունն է: Ուղեղը հեշտությամբ կարողանում է կապեր կառուցել տարբեր պատկերների ու հասկացությունների միջև: Հիշողության մեջ առկա պարունակությունն իրենից ներկայացնում է ասոցիացիաների երկար, բարդ կազմաբանական շղթաներ: Բավական է հիշել ամանորը և մեր աչքի առջև է գալիս ամանորյա եղևնին, նարնջի բույրը, շնորհավորանքները և այլն: Մտապահվածը ճիշտ է պահպանվում, եթե կապված լինի հայտնի տեղեկատվության հետ: Ասոցացիայի շղթայի միջոցով այն կարելի անհրաժեշտ պահին հիշել: Այստեղից բխում է մնեմոտեխնիկայի առաջին սկզբունքը՝ որպեսզի մտապահես ինչ-որ բան, այն կապեք այն ամենի հետ, որը ձեզ արդեն լավ հայտնի է, որը հեշտությամբ կարող եք հիշել:
Ասոցիացիաներ
Ասոցիացիաները, որոնք մենք օգտագործում ենք հիշելու համար, կարող են լինել տարբեր:
1. Նման արտաքին տեսքով, գործառույթով ու հնչելիությամբ: Նմանության համար հիմքեր կարող են լինել՝
• 8 թիվը կարող է նման լինել գեր կնոջ, ակնոցների կամ անվերջության նշանի
• Ինքնաթիռը թռչում է ու այդ գործառույթով նման է թռչյունին, պարաշուտին
• Ինչ-որ երաժշտության հատված նման է ձիու վազքից առաջացած ձայնի
2. Հակադրում ենք ըստ ինչ-որ մի նշանի՝ լուսավոր և մութ, աղի և քաղցր, կանացի և տղամադրու:
3. Ըստ պատճառահետևանքի: Ամպերը անձրև են բերում, կրակի մոտ տաք է լինում, բանանի կեղևի վրա հնարավոր է սայթաքել:
4. Կից ժամանակի և տարածության մեջ: Օրինակ՝ Լեոնարդո դա Վինչի վերածննդի դարաշրջանում, Կրեմլը Մոսկվայում:
Տեղեկատվության կոդավորումը պատկերի
Պատկերները ընկալելու ու մտապահելու ընդունակությունը էվոլուցիայով ավելի մեծ է ու զարգացած, քան խոսքը հասկանալու ու մտապահելու ընդունակությունը: Միայն այն պատճառով, որ մեր նախնիների համար հարձակվող գիշատիչն ավելի վտանգավոր էր քան հանդիմանող ցեղակիցը: Դա նշանակում է, որ պատկերն ավելի արագ ու լավ կընկալվի, քան տեքստը: Ինչպես կարելի է օգտագործել դա հիշողության զարգացման համար: Փորձեք վիզուալ պատկերացնել այն, ինչը ցանկանում եք մտապահել: Ուղեղի համար երևակայականը քիչ է տարբերվում իրական տեսածից: Պատկերն ավելի լավ է մտապահվում տեքստից ու թվերից, հատկապես, եթե այդ պատկերը մանրամասն է, վառ է ու կենդանի: Այստեղից մնեմոտեխնիկայի երկրորդ սկզբունքը՝ պատկերների վերածեք այն, ինչը պետք է մտապահեք: Մնեմոտեխնիկայի առաջին և երկրորդ սկզբունքները կիրառվում են իրար հետ: Ենթադրենք դուք պետք է հստակությամբ հիշեք թվերով ինչ-որ կոդ, օրինակ՝ 855411, որը կարող է ձեզ պետք գալ մի քանի տարի հետո: Թվերը վիզուալ կերպով կարող եք կապել այնպիսի պատկերների հետ, որոնք իրար նման են, օրինակ՝ ութ թիվը գեր կնոջ հետ, հինգ թիվը կրկեսային հեծանիվի հետ, չորս թիվը աթոռի հետ և այդպես շարունակ: Դրանից հետո պետք է այդ պատկերները կապեք իրար ու ստեղծեք մի պատմություն: Օրինակ՝ գեր կինը նստել է կրկեսային երկու հեծանիվի վրա, քանի որ ծանր է կշռում, բացի այդ նա հեծանիվի հետևից աթոռ է կապել և այլն: Հստակությամբ ամեն թվի համար պետք է մի պատկեր ունենաք, որոնք իրար հետ հեշտ է կապել: Այդպիսով ստեղծեք մի պատություն, որը դժվար է մոռանալ: Բացի այդ, թվերը կարելի է տեսնել, օրինակ՝ հեռախոսի ստեղնաշարի վրա գտնվող թվերի տեսքով, որոնց հերթականությունը հեշտ է կապել միմյանց: Եթե մենք թվերը վեր ենք ածում պատկերների, ապա առվաել էֆեկտիվ կլինի, եթե ամեն մի պատկերը մեզ մոտ հույզ առաջացնի, հեշտությամբ տպավորվի և լավ մտապահվի: Կարելի է նաև այնպիսի պատկերներ ստեղծել, որոնք կարող են ձայներ ու բույր արձակել կամ ունենալ: Հիշենք Շերեշեվսկիի սինեստետիկ ընկալումը: Եթե դուք պատկերացնում եք ծառ, ապա այն պատկերացրեք դետալներով, այն խորդուբորդ մեկերես ունի, երիտասարդ ու նուրբ տերևներով է, կանաչ ու թարմ բույրով է բուրում, տաք կեղեվով է և այլն:
Հուզական վերաբերմունք
Մարդը սիրում է խնայել իր ուժերն ու չկատարել ավելորդ աշխատանք: Ուղեղը ընտրում է իրականացնելու իր համար առաջնային առաջադրանքները կախված դրա հետ կապված հույզերի ուժից: Գիշատիչը, որը ներկայացնում է ուղիղ վտանգ, առաջացնում է վախ, որի հետ պետք է պայքարել կամ դրանից փախչել: Ուժգին ծարավն առաջացնում է անհանգստություն ու ստիպում է ջուր փնտրել: Փտած մթերքի բույրը զզվանք է առաջացնում, որը մեզ ապահովում է հնարավոր թունավորումից: Իրադարձությունները, որոնք կապված են ուժգին հույզերի հետ, մեզ ստիպում են սովորել՝ փախչել գիշատչից, մտապահել ջրի աղբյուրին տանող ճանապարհը, անհանգստանալ փչացած մթերքներից: Հույզերը ակտիվացնում են հիշողությունը: Մենք ավելի լավ հիշում ենք մեզ համար ամենակարևոր իրադարձություններն անցյալից ու ինչպես կանոն կարևոր գրեթե բոլոր իրադարձությունները կապված են ուժգին հույզի հետ: Այլ բառերով ասած մենք հիշում ենք այն, ինչը մեզ պետք է ու այն ինչը մեզ իսկապես անհանգստացնում է: Մնեմոտեխնիկայի երրորդ սկզբունքը՝ մտապահվող տեղեկատվության հանդեպ հուզական վերաբերմունք ձևավորեք, կարծես այն <<փաթաթելով հույզի>> մեջ: Հենց այդ պատճառով էր, որ մենք թվերը վերածելով պատկերների, դրանք նաև պետք է դարձնենք հուզական, որպեսզի լավ տպավորվի:
Քոլեջի 2-րդ, 3-րդ կուրսի Նախադպրոցական կրթության բաժնում սովորող ուսանողների աշխատանքները Հիշողության մնեմոտեխնիկայի մասին․
Հռիփսիմե Պուչինյան
Ջեմմա Զարգարյան
Անահիտ Ղազարյան
Անուշիկ Ղազարյան
Ռոզի Փուրթոյան
Ֆլորա Աճեմյան
Թերեզա Դավթյան
Լիլիա Ռոստոմյան
Հասմիկ Քերոբյան
Սաթեն Գևորգյան
Անի Հարությունյան
Անգելինա Ղազարյան
Հոգեբանի բլոգ 